«Շահրիզադե»ն Հարուկի Մուրակամիի «Տղամարդիկ առանց կանանց» ժողովածուի պատմվածքներից է: Գրքի թեման նույնքան կարևոր է, որքան կյանքն ինքնին: Հեղինակը ուսումնասիրում է տղամարդկանց մենության վիճակն ու հետևանքները ժողովածուի տարբեր պատմվածքներում:
Շահրիզադե անունով մի կին ժամանում է սիրեցյալի մոտ, սիրելի բառը այստեղ ավելորդ է օգտագործել: Նրանց միջև գոյություն ունեն միայն ինտիմ հարաբերություններ, հանդիպումներ: Շահրիզադեն ամուսնացած կին է, ունի երկու երեխա և չի պատրաստվում բաժանվել ամուսնուց, ուստի նա բավականաչափ գոհ է Հաբարայի հետ շաբաթական հանդիպումներից:
Սյուժեն պատմում է մի երիտասարդի՝ Սիդհարթայի մասին, ով, իրականում, պետք է հանգիստ ու խաղաղ լինի, բայց նա իրեն այդպիսին չի զգում: Վաղ տարիքից Սիդհարթային սիրում էին բոլորը. բրահմանայի որդին, ինչպես սովորաբար ասում են, աստվածների սիրելին էր, նա ուներ հաջողություն ամեն ինչում և իրեն վեր էր դասում մյուսներից: Բայց վաղ տարիքից նա փնտրում էր իր սեփական հոգևոր ուղին:
Ինձ դուր եկավ այն գաղափարը, որ ուրիշների ուսմունքներն ավելորդ են, դրանք միայն հիմք կստեղծեն մարդու համար և կարող են խոչընդոտ հանդիսանալ «ամեն ինչ» ինքնուրույն հասկանալու ճանապարհին:
Օրուելի կարճ, գրեթե վավերագրական պատմությունը Բիրմայում ծառայության ընթացքում տեղի ունեցած միջադեպի մասին է: Այսպիսով, պատմության հեղինակը ժամանակին որպես ոստիկան ծառայել է անգլիական գաղութում: Զարմանալիորեն, սա այն սակավաթիվ պատմություններից մեկն է, որը ցույց է տալիս, որ սպիտակ մարդը հոգ էր տանում բնիկների կարծիքի մասին: Բացի այդ, չնայած պատմությունն ինքնին փոքր է, այն շատ բան է պատմում բիրմինյանների և նրանց ապրելակերպի մասին, երբ մարդու կյանքն ավելի ցածր է, քան փղի կյանքը:
Հետաքրքիր հոդված է: Համամիտ եմ հեղինակի այն կարծիքի հետ, որ երիտասարդությանը հարկ է մտածել սովորեցնել, բայց ինչու’ միայն մաթեմատիկան, առհասարակ դպրոցում ուսուցանվող բոլոր առարկաները պետք է սովորեցնեն մտածել` կլինի դա գրականություն, պատմություն թե քիմիա:
Պատմությունը գրված է հիանալի լեզվով: Այն անտարբեր չի թողնում ընթերցողին: Նրանից հետո տխրության և կարոտի մի փոքր հետք է մնում: Դա պայմանավորված է նրանով, որ շատ առումներով պարզապես անհնար է չհամաձայնել հեղինակի հետ: Ընդհանրապես, թեման, որը Մոպասանը բարձրացնում է իր պատմության մեջ, շատ փիլիսոփայական և լուրջ է: Կարելի էր պատմությունը անվանել հոռետեսական խոստովանություն: Հեղինակը խոսում է միայնության մասին` այն համընդհանուր մենության մասին, որով մենք ծնվում, ապրում և մեռնում ենք, և որի մասին մենք ապարդյուն փորձում ենք մոռանալ սիրելիի գրկում, ծնողների, երեխաների, ընկերների հետ շփման մեջ:
Կաֆկայի «Կամուրջը» ստեղծագործությունն ընթերցելիս հասկանում ես, որ հեղինակը փոքր ծավալի մեջ ներդրել է մեծ իմաստ ու գաղափար։ Այս պատմվածքը կարելի է դիտարկել նույնիսկ առակ-պատմվածքի տեսանկյունից, որտեղ կամուրջն անձավորվում է և ունի այլաբանական իմաստ։ Այստեղ, կարծում եմ, կամուրջը վստահության, կապի, միայնության խորհրդանիշն է.կարելի՞ է արդյոք վստահել առաջին հանդիպած մարդուն կամ անհրաժե՞շտ է արդյոք, անծանոթը ճիշտ կընդունի՞ վստահությունդ, թե կհամարի թուլության նշան և կօգտագործի քո դեմ՝ գլորելով քեզ անդունդը…հարցեր, որոնք պտտվում են գլխումդ ստեղծագործությունն ընթերցելիս։
Հոդվածում արծածվում են բազմաթիվ հիմնախնդիրներ, որոնք վերաբերում են կրթությանը և միշտ արդիական են: Կրթության բնագավառում չի կարելի կատարել թռիչքային փոփոխություններ, բայց մեր ներկայիս կրթական համակարգը «կարոտ է» փոփոխությունների:Դպրոցը, որպես հանրային հաստատություն, նպատակ ունի նախ և առաջ երիտասարդ սերնդին մատուցել կրթության և դաստիարակության այնպիսի մակարդակ, որը յուրաքանչյուր շրջանավարտին հնարավորություն կտա «հասարակություն մտնելու» համար ձեռք բերել օպտիմալ եղանակներ, սոցիալական հիերարխիայում հասնել սոցիալականացման պատշաճ մակարդակի, ինչը հանդիսանում է անհրաժեշտ բալանս դպրոցի խնդիրների ու նպատակների, ինչպես նաև անհատի և ամբողջ հասարակության շահերի միջև:
Կարելի է ասել`սա պատմություն է կյանքի փորձ ձեռք բերելու մասին` կարևոր փորձ մարդկանց հետ գործ ունենալիս: Ինձ դուր եկավ, թե ինչպես հերոսը կարողացավ տեղի չտալ իր զգացմունքներին և վերագտնել իրեն: Որքան արժեքավոր է զայրույթը, ատելությունը հաղթահարելը և, որպես արդյունք, ընդունել միայն խղճահարությունը հանցագործների և Աոկիի նման մարդկանց հանդեպ: Բայց այսպիսի Աոկիների նման մարդիկ մեր շրջապատում են և զգալի թվով: Եվ նրանց բռունցքներով հաղթահարելն անհնար է, ցավալի է, որ նրանք անմիջապես չեն ճանաչվում: Բայց չնայած իրենց բնական խաբեությանը և հարմարվողականությանը` նրանք կարող են շատ բան սովորեցնել, ինչպես ցույց է տալիս այս պատմությունը Մուրակամիի կողմից: Պատմություն այն մասին, թե որքան կարևոր է ունենալ սեփական կարծիք, և միևնույն ժամանակ, թե ինչպես ամբոխի կարծիքը կարող է ազդել անհատի վրա: Եվ մեղավորը տվյալ դեպքում ոչ թե անարդար մեղադրողն է, այլ ամբոխը, որը հավատում է նրան՝ առանց փորձելու ճշտել մեղադրանքների ճշմարտացիությունը: Սա արդի թեմա է ու միաժամանակ շատ ցավալի:
Միշտ պետք է արբած լինել։ Դա է կարևորը, միակ խնդիրը դա է։ Չզգալու համար ժամանակի զարհուրելի բեռը, որ ճնշում է ձեր ուսերն ու կորացնում ձեզ դեպի գետին, դուք պետք է արբեք անդադար։ Բայց ինչո՞վ։ Գինով, պոեզիայով, առաքինությամբ, ինչով ուզում եք, միայն թե արբեք։ Եվ եթե երբևիցե, լինի դա պալատի աստիճանների վրա, կանաչ փոսում, թե ձեր սենյակի մռայլ մենության մեջ, դուք ուշքի գաք, զգաք, որ ձեր արբեցումն արդեն անցել է կամ անցնում է, հարցրեք քամուն, ալիքին, աստղին, թռչնին, ժամացույցին՝ այն ամենին, որ հոսում է, այն ամենին, որ երգում է, այն ամենին, որ խոսում է, հարցրեք թե ո՞ր ժամն է, և քամին, ալիքը, աստղը, թռչունը, ժամացույցը կպատասխանեն ձեզ՝ «արբելու ժամն է»… Ժամանակի տանջահար ստրուկը չլինելու համար՝ արբե´ք, անդադար արբեք։ Գինիով, պոեզիայով, առաքինությամբ, ինչով կամենաք։
Խոսքը կյանքի վայելքի մասին է, կյանքը շատ կարճ է, և պետք է զգալ ու ապրել ամեն վայրկյանը։ Կյանքը երջանիկ չի լինում, երջանիկ լինում են մեր ապրած կյանքի ակնթարթները, հետևաբար պետք է որսալ երջանիկ պահերը և զգալ։ Դրա համար պետք է կյանքում արբած լինել, թեկուզ մանրուք թվացող իրերով կամ երևույթներով։ Երբեմն դրանք ավելի են երջանկացնում։ Ակամայից հիշեցի այս տողերը. «Ինչո՜ւ վարդը հոտոտելիս խորհել նրա վաղանցուկ շնորհի մասին։ Պահի՛ր հիշատակը բույրի և դյուրին կլինի մոռանալը, որ վարդը թառամած է վաղուց»։
Ընթերցելով Խուլիո Կորտասարի «Դեղին ծաղիկը»`առաջին միտքը, որ ծագեց անմահության, կյանքի շարունակականության գաղափարն էր. տպավորություն ստեղծվեց, որ հերոսի` անմահության վերաբերյալ վարկածը, իր շարունակությունն է մեկ այլ անձի մեջ, որը տվյալ դեպքում Լյուկն էր, ով պատահաբար մտավ հերոսի կյանք, վերակենդանացրեց նրա մանկության հիշողություններն ու ենթագիտակցության խորքում մնացած հույսերը: Առօրյա երկխոսությունների, մանրամասների միջոցով բացահայտվում է հերոսի հոգու ներքին վիճակը, կյանքի ամբողջական պատկերը: Նա ավելի լավ է ճանաչում այս տղային և նկատում է, որ իր կյանքը զարգանում է՝ ինչ-որ իմաստով կրկնելով իր իսկ անհաջող կյանքի բոլոր հանգրվանները: Նրանք իրենց բնույթով շատ նման են: Պատմողը սկսում է հոգ տանել տղայի մասին և փորձում է թողնել, որ նրա կյանքը այլ ճանապարհ անցնի, փորձում է ոչնչացնել այս ողբերգական նախասահմանվածությունը, սակայն լյարդի հիվանդությունը խլում է Լյուկի կյանքը: Վերջում հայտնվում է դեղին ծաղիկը, որը նոր մտորումերի տեղիք է տալիս հերոսին, սկսում է մտածել անէության մասին: Ավելի վատ բան չկա, քան ապրել կյանքն ու գիտակցել ապրածի անարժեքությունը, անձնական տապալումը:
ՎԵՐԱՊԱՏՐԱՍՏՎՈՂԻ ԲԼՈԳ 